Kaszel – jak odróżnić jego rodzaje i skutecznie leczyć każdy z nich?
Kaszel to odruch służący do oczyszczenia dróg oddechowych. W zależności od sytuacji może rozwinąć się jego postać mokra lub sucha. To ważne, ponieważ od jego rodzaju zależy sposób leczenia. Jak rozpoznać charakter kaszlu? Które leki sprawdzą się w przypadku kaszlu mokrego, a które lepiej zastosować na suchy?
Kaszel suchy a mokry – jakie są między nimi różnice?
Suchy kaszel pojawia się w wyniku podrażnienia zakończeń nerwowych w drogach oddechowych. Odpowiada za nie np. stan zapalny towarzyszący zarówno ostrym zakażeniom układu oddechowego, jak i chorobom przewlekłym, np. sarkoidozie czy astmie. Kaszel suchy nie pełni żadnej funkcji – jest nieproduktywny, więc w jego leczeniu stosuje się leki hamujące odruch kaszlowy.
Z kolei kaszel mokry występuje wtedy, gdy schorzenie przebiega z nadprodukcją wydzieliny zalegającej w oskrzelach. Służy on do oczyszczenia z niej dróg oddechowych. Również może pojawić się w przebiegu różnych chorób, zarówno infekcji, jak i np. przewlekłego zapalenia oskrzeli. Czasem śluz w drogach oddechowych jest tak gęsty i lepki, że odruch kaszlowy nie wystarczy, żeby się go efektywnie pozbyć. Wtedy stosuje się leki ułatwiające ten proces.
Jak rozpoznać kaszel suchy i mokry?
Suchy kaszel często ma charakter napadowy. Jest męczący, chrapliwy i zwykle nasila się wieczorem. Nie towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny. Natomiast kaszel mokry bardziej dokucza rano, ponieważ po nocy w oskrzelach jest zgromadzona spora ilość śluzu. Zazwyczaj jest głęboki, ale mniej męczący w porównaniu do kaszlu suchego.
Leczenie kaszlu suchego
Preparaty stosowane w kaszlu suchym mają na celu zahamowanie odruchu kaszlowego. Taki efekt można uzyskać na dwa sposoby:
- ośrodkowo – leki bezpośrednio blokują pobudzenie ośrodka kaszlu w mózgu. Tak działają np. butamirat, kodeina czy dekstrometorfan,
- obwodowo – preparaty hamują przewodzenie bodźców z dróg oddechowych do ośrodka kaszlu. W ten sposób działa np. lewodropropizyna[1].
Leki stosowane w kaszlu mokrym
Lek na kaszel mokry działa wykrztuśnie, czyli upłynnia śluz zalegający w drogach oddechowych, żeby proces odkrztuszania był łatwiejszy i bardziej efektywny. Takie właściwości wykazuje np. ambroksol, który pobudza produkcję wodnistej wydzieliny. Miesza się ona z gęstym śluzem i upłynnia go, a także zmniejsza jego lepkość. Oprócz tego ambroksol wzmacnia ruchy rzęsek obecnych na śluzówce dróg oddechowych, które wymiatają flegmę na zewnątrz. Dzięki temu może ułatwić i przyspieszyć oczyszczenie z niej oskrzeli.
Ambroksol wykazuje też dodatkowe właściwości, np. antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz zmniejszające nadreaktywność oskrzeli. Oprócz tego stymuluje wydzielanie surfaktantu, który chroni pęcherzyki płucne, a także może zwiększać stężenie równocześnie podawanych antybiotyków w drogach oddechowych[2].
Nie powinno się hamować odkrztuszania wydzieliny, ponieważ jej obecność zwiększa ryzyko nadkażenia bakteryjnego. Z kolei lek wykrztuśny stosowany w kaszlu suchym nie przyniesie ulgi. Dlatego dobór właściwego leku do rodzaju kaszlu jest kluczowy w procesie leczenia.
[1] Frankiewicz, T. T. (2023). Lewodropropizyna vs leki przeciwkaszlowe działające ośrodkowo. Medycyna i Życie, 10(1-4): 19-25.
[2] Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., & Grabczak, E. et al. (2018). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ, 4(6), 425-452.
